Prezydent wpisał tężnie oraz warzelnię soli w Ciechocinku na listę Pomników Historii

Prezydent Andrzej Duda podjął decyzje aby  kompleks tężni i warzelni soli wraz z przyległymi parkami został wpisany na listę Pomników Historii. 

Uroczystość wręczenia rozporządzenia uznającego ciechocińskie zabytki za Pomniki Historii odbyła się 23 listopada w Pałacu Prezydenckim. Przewodniczący Rady Miejskiej i prezes Przedsiębiorstwa Uzdrowiskowego Ciechocinek S.A., Marcin Zajączkowski otrzymał stosowny dokument z rąk prezydenta Andrzeja Dudy. Ciechocinek reprezentowali w Warszawie także m.in. burmistrz Leszek Dzierżewicz i Aldona Nocna, wiceprzewodnicząca Rady Miejskiej.

– Czy ta lista jest ważna? Tak, w moim poczuciu jako Prezydenta Rzeczypospolitej jest bardzo ważna. Dla budowania pewnego obrazu naszej pamięci historycznej, a zatem budowania także obrazu polskiej tradycji, dla rozwoju polskiej kultury, a więc rozwoju także i Rzeczypospolitej na przestrzeni 1050 lat jej istnienia – mówił prezydent przed wręczeniem dokumentów. – Jeżeli mówimy o myśli inżynierskiej, to wśród obiektów, które dziś są wpisywane na listę, można choćby wskazać tężnie ciechocińskie – podkreślił. – Proszę o opiekę nad tymi wspaniałymi obiektami – dodał.

– Te zabytki to miejsca szczególne, ważne dla społeczności lokalnej, ale i świadczące o szerszej świadomości – mówił podczas uroczystości Piotr Gliński, minister kultury i dziedzictwa narodowego. – Pan prezydent wybrał coś, co jest najważniejsze dla naszej historii i kultury, co świadczy o naszej tożsamości – dodał. 

Oprócz ciechocińskich budowli status Pomników Historii otrzymało 10 innych obiektów, m.in. zespół klasztorny w Gdańsku-Oliwie, zespół spichlerzy w Grudziądzu, dawny Pałac Biskupów i Katedra w Kielcach czy Kopiec Kościuszki w Krakowie.

Pomnik Historii. Co to jest?

Pomnik Historii jest jedną z pięciu form ochrony zabytków. Od roku 1994 do chwili obecnej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wpisał 60 obiektów na listę Pomników Historii. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na „Listę dziedzictwa światowego” w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.

Warzelnia soli i tężnie w Ciechocinku

Od 185 lat na terenie Ciechocinka funkcjonuje wyjątkowy w skali kraju, a nawet świata – zabytek techniki. Jest nim XIX-wieczna Warzelnia Soli, która stanowi ostatnie ogniwo w ciągu technologicznym produkcji ciechocińskiej soli spożywczej.

Po dziś dzień w ciechocińskiej warzelni technologia produkcji niezmiennie jest taka sama! A wszystko zaczęło się po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku gdy straciliśmy złoża soli w Wieliczce i Bochni (znalazły się one w zaborze austriackim). Król Stanisław August Poniatowski poparł wówczas uchwałę Sejmu Wielkiego w 1791 roku, zobowiązującą Komisję Skarbu Koronnego do sfinansowania budowy fabryki soli w Ciechocinku. Działania organizacyjne zmierzające do budowy fabryki, w porozumieniu z władzami Królestwa Polskiego podjął ziemianin Konstanty Leon Wolicki. Samą budowę rozpoczął w 1824 roku, a nadzorował ją główny konstruktor Saksończyk Jakub Graff. Dokonano odwiertu który zasilił fabrykę w solankę. Wtedy też wzniesiono dwie tężnie (trzecia powstała w 1859 roku), które są nieodłącznym elementem w procesie produkcyjnym ciechocińskiej soli. Ciechocińskie gradiernie są największymi tężniami na świecie.

Równocześnie rozpoczęto budowę oddalonej o 1300 metrów warzelni soli, której próbny rozruch przeprowadzono w 1830 roku. Warzelnia była zdolna produkować 100 tysięcy berlińskich cetnarów soli. Jej produkcję rozpoczęto dopiero po powstaniu listopadowym, bowiem wiele szkód wyrządziła armia rosyjska, która w 1831 roku zajęła Ciechocinek. W budynkach warzelni urządzono szpital dla chorych, a pomiędzy tężniami cmentarz choleryczny. Z materiałów rozebranej częściowo warzelni zbudowano 540 pieców chlebowych. Dopiero 21 października 1832 roku uruchomiono zakład warzelniany i warzenie solanki trwa do dziś. Tym samym Ciechocinek stał się znaczącym producentem soli jadalnej.

Sam proces produkcyjny warzenia ciechocińskiej soli rozpoczyna się od zatężenia solanki na tężniach. Solanka ze źródła nr 11, znanego jako fontanna ,,Grzybek” przepuszczana przez trzy tężnie zagęszczona zostaje do 30%. Następnie transportowana jest rurociągiem do drewnianych zbiorników na terenie Zakładów Produkcji Zdrojowej. Stąd przesyła się ją do podgrzewacza w warzelni, i podgrzewa do temperatury 45°C.

Tak podgrzaną wstępnie solankę przelewa się do panwi, płaskiego naczynia z grubej blachy stalowej i podgrzewa do około 106°C. Podczas warzenia soli wytrąca się na powierzchni ,,kożuch”, który jest usuwany za pomocą ,,łaty”, czyli drewnianej deski o długości około 9 m. Ten etap produkcji nazywany jest szumowaniem. Podczas podgrzewania solanki wytrącają się kryształki soli. Najpierw narzędziami zwanymi ,,kasiorami”, gracą na drewnianym drągu o długości około 3 m, przecina się sól w panwi, tak aby ułatwić podciąganie jej do brzegów. Następnie dłuższą, czterometrową gracą zwaną ,,dziadem” podciąga się sól do burty panwi. Za pomocą łopaty z dziurkami, ułatwiającymi ociekanie soli z solanki, wybiera się sól na drewniany parownik i układa w pryzmy.

Zarówno istota procesu pozyskiwania soli jak i jego wykonanie nie zmieniły się od blisko dwóch wieków. Do warzenia soli służą te same proste narzędzia, a prace związane z warzeniem są wykonywane ręcznie przez pracowników zwanych ,,warzelnikami”, a tężnie przede wszystkim służą do odparowania i zatężenia ściekającej po ściankach solanki.

Świadectwem historii ciechocińskiej soli jest Zabytkowa Warzelnia Soli, gdzie w części nie używanej do produkcji utworzono muzeum, w którym znajduje się wiele eksponatów związanych z warzelnictwem i działalnością uzdrowiskową Ciechocinka np. dawne aparaty do gimnastyki leczniczej z początku XX wieku. Muzeum czynne jest przez cały rok, a bilet dla osoby dorosłej to jedynie 4,00 zł. Właścicielem Ciechocińskiej Fabryki Soli jest Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Ciechocinek S.A.

Nagranie z uroczystości wpisania nowych obiektów na listę Pomników Historii

Źródło: www.zdroj.ciechocinek.pl