Anna Jachnina inspirowała, ukazując, że każdy może zmieniać świat

W rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego warto przypomnieć niezwykłą więź pokoleń – dziedzictwo walki, odwagi i twórczości Anny Jachniny, urodzonej w Ciechocinku autorki słynnej powstańczej piosenki „Siekiera, motyka”. Jej pamięcią i dorobkiem opiekuje się dziś Fundacja im. Anny Jachniny, zespołowo dbająca o zachowanie archiwaliów, upowszechnianie wiedzy i twórcze rozwijanie powstałego dorobku.

Ciechocinek – początek drogi

Anna Jachnina (z domu Grzelecka) przyszła na świat 26 maja 1914 roku właśnie w Ciechocinku, w rodzinie Józefy i Leopolda Grzeleckich. Ojciec, związany z miejscowym Zakładem Zdrojowym jako ogrodnik, tworzył rodzinie odpowiednie warunki do kształtowania wrażliwości. Dzieciństwo i młodość spędzone w Ciechocinku wpłynęły na osobowość Anny – to tutaj rodziły się jej inspiracje, siła charakteru i postawa patriotyczna, które stały się ważne dla późniejszej działalności konspiracyjnej i literackiej.

Dziedzictwo

Po śmierci Anny Jachniny, jej wnuk - uznany muzyk, czołowy polski trębacz jazzowy Wojciech Jachna przejął opiekę nad bogatym archiwum babci – dziennikami obozowymi, zdjęciami i rękopisami tekstów. Te pamiątki okazały się nie tylko rodzinnym skarbem, lecz także bezcenną podstawą dla późniejszych badań historycznych oraz licznych projektów kulturalnych i artystycznych. To dzięki nim odkryto, że Jachnina była autorką słów do jednej z najbardziej rozpoznawalnych pieśni Powstania Warszawskiego – „Siekiera, motyka”.

Wojenne losy i doświadczenie obozowe

Anna Jachnina, bliska współpracowniczka Aleksandra Kamińskiego, aktywna uczestniczka ruchu oporu, po dekonspiracji i wpadce, trafiła na Pawiak, a później do Auschwitz. Jej wstrząsające notatki z pobytu w obozie zagłady stanowią główną bazę struktury słuchowiska podzielonego – co narzuca (i umożliwia) forma płyty analogowej – na dwie części: str. A i B.

Pierwsza to szczątkowa forma dziennikarskiego śledztwa, zakłócanego przez niepokojące wtręty z innej rzeczywistości. Obecność Anny ma tu charakter widmowy, ujawnia się, gdy przez szpary czasu przeszłość przecieka do teraźniejszości.

Fundacja im. Anny Jachniny – wspólnota pamięci

Po wojnie Anna Jachnina wróciła do kraju, osiadła w Bydgoszczy – „w naszym mieście była reporterką radiową, która praktycznie od podstaw zorganizowała regionalną rozgłośnię. Jej audycje cieszyły się dużym zainteresowaniem.” - podają materiały Fundacji

Praca w niej polegała na organizowaniu w terenie dużych imprez kulturalno–rozrywkowych.

Wspominałą:

„Częste wyjazdy w teren zbliżyły mnie do ludzi wsi. Zorientowałam się, że na Kujawach, Kaszubach, Pałukach żyje jeszcze kultura ludowa. Jeśli chce się zachować ją dla potomności trzeba szybko wyławiać i nagrywać ostatnich muzyków, pieśniarzy, gawędziarzy, rozwijać ginące formy sztuki ludowej. Pracę tę prowadziła do roku 1974, czyli do przejścia na emeryturę. Zebrane w ciągu tych lat materiały, to około tysiąca taśm. Stanowią obecnie taśmotekę regionalnej rozgłośni PR PIK w Bydgoszczy. Kopie otrzymało muzeum Etnograficzne w Toruniu.” - nagrodakolberg.pl – biogram laureatki

Słuchowisko „Mapy czasu” i płyta winylowa

Ważnym efektem badań i działań Fundacji stało się słuchowisko „Mapy czasu”, powstałe na bazie archiwalnych zapisków i doświadczeń Anny Jachniny z czasu wojny i powstania. Autorem i twórcą słuchowiska jest Marcin Karnowski – on opracował literacką i narracyjną stronę projektu. Warstwę muzyczną do drugiej strony słuchowiska stworzyli natomiast Wojciech Jachna oraz jego syn, Antek Jachna, bazując na autentycznym klimacie archiwalnych tekstów. Nagranie zostało wydane na płycie winylowej w 2009 roku.

Trwałość przesłania

Praca Fundacji im. Anny Jachniny oraz aktywne włączanie się rodziny, artystów i badaczy stanowi najlepszy dowód, że pamięć i wartości płynące z biografii tej niezwykłej kobiety żyją i inspirują kolejne pokolenia. Organizowane wystawy, spotkania, projekty dźwiękowe i muzyczne to wyraz szacunku wobec przeszłości.

Na zakończenie warto wspomnieć, że 1 sierpnia 2025 r. Wojciech Jachna wystąpi z zespołem Contemporary Noise Sextet podczas koncertu w ramach projektu ROZ-DŹWIĘK. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny, a program oparty będzie na unikalnych dźwiękach miejsca Londynek.

Źródła:

• Fundacja im. Anny Jachniny: fundacjajachniny.pl
• Słuchowisko „Mapy czasu”: wojciechjachna.bandcamp.com/album/mapy-czasu
• booklips.pl, artykuł o słuchowisku
• Nagroda Kolberga, biogram Anny Jachniny

Cześć i chwała Bohaterom – a pamięci Anny Jachniny i pracy Fundacji dziękujemy dziś szczególnie!