Najwyższa Izba Kontroli: działania na rzecz dobrego stanu wód w Polsce - nierzetelne

W opublikowanym we wtorek raporcie NIK przypomniała, że unijne regulacje wymagają od państw członkowskich ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. "Tzw. ramowa dyrektywa wodna zobowiązuje państwa członkowskie UE do osiągnięcia do 2015 roku (a w uzasadnionych przypadkach nawet do 2027 roku) dobrego stanu wód i ekosystemów od nich zależnych" - podkreśliła Izba.

Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że działania na rzecz osiągnięcia dobrego stanu wód w Polsce były realizowane, monitorowane i planowane w sposób nierzetelny. Dodała, że do końca 2021 r. nie udało się osiągnąć dobrego stanu wód w większości rzek i zbiorników wodnych.

Wyjaśniła, że jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) to np. rzeka, naturalny (np. jezioro) i sztuczny zbiornik wodny, jego część, a także wody przejściowe lub przybrzeżne. JCWP muszą spełniać środowiskowe normy jakości, w tym określonych substancji najbardziej toksycznych dla środowiska, jak rtęć, ołów, nikiel, benzen i in.

Powodem kontroli NIK były wyniki monitoringu środowiska, które wskazywały, że ponad 90 proc. jednolitych części wód w Polsce jest w złym stanie. Izba objęła kontrolą okres od stycznia 2018 r. do stycznia 2024 r. Badano również zagadnienia w odniesieniu do lat 2016-2017. "Pod lupę" wzięto ministerstwo infrastruktury oraz 11 innych jednostek, w tym Wody Polskie i Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

"Organy administracji publicznej odpowiedzialne za zapewnienie dobrego stanu wód w Polsce nie stanęły na wysokości zadania. Do końca 2021 roku wymaganego stanu wód nie osiągnięto dla 99,5 proc. jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP)" - przekazała NIK. W ocenie Izby istnieje duże ryzyko, że nasz kraj nie osiągnie dobrego stanu wód do końca 2027 r., czego wymaga unijna dyrektywa.

Mniej negatywnie NIK oceniła stan krajowych wód podziemnych. Przekazała, że w 2016 w dobrym stanie znajdowało się 150 jednolitych części wód podziemnych, a w 2019 - 151. W słabym - odpowiednio 22 oraz 21.

Zarzuty NIK dotyczące nierzetelnego planowania działań dotyczą m.in. nieprzeprowadzenia do marca 2023 r. przeglądu ani aktualizacji planów gospodarowania wodami na dorzeczach Wisły i Odry oraz nieustalenia mierników realizacji działań zaplanowanych w aktualizacji planu gospodarowania wodami w kraju.

Izba zwróciła też uwagę, że części działań zaplanowanych w aktualizacji programu wodno-środowiskowego kraju, nie podjęto (większość jednak podjęto w ciągu trzech lat), a inne nie zawsze realizowane były prawidłowo. Na przykład przegląd pozwoleń wodnoprawnych przeprowadzono 14 miesięcy po ustawowym terminie, a dodatkowego przeglądu w ogóle nie wykonano.

"Monitoring wód zagrożonych niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych nie zawsze był zaplanowany i przeprowadzony w pełni rzetelnie i prawidłowo" - stwierdziła NIK. GIOŚ miał zatwierdzić programy monitoringu wód na lata 2020-2023 w sposób uniemożliwiający ustalenie zakresu monitoringu i sprawdzenie, czy był realizowany zgodnie z programem.

NIK wnioskuje do premiera o zapewnienie sprawowania przez ministra odpowiedzialnego za gospodarkę wodną skutecznego nadzoru nad planowaniem i realizacją działań na rzecz osiągnięcie do końca 2027 r. dobrego stanu polskich wód. Ponadto, NIK chce, by minister infrastruktury wprowadził ramy prawne, które umożliwią egzekwowanie rocznych sprawozdań od podmiotów gospodarujących i badających wodę.

Izba zaapelowała również do ministra klimatu o zapewnienie tego, by GIOŚ wykonywał pełny zakres - wraz z wymaganą częstotliwością - zaplanowanych badań niezbędnych do oceny stanu wód powierzchniowych. Apel NIK do GIOŚ dotyczy dokonywania przez Inspektoraty oceny spełnienia warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi w oparciu o wyniki pomiarów własnych i wymierzanie na ich podstawie podwyższonych opłat za ścieki wprowadzone z przekroczeniem warunków w pozwoleniu.

Jednocześnie NIK wnosi do wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast o zapewnienie rzetelnej realizacji działań na rzecz osiągnięcia dobrego stanu wód w zakresie ich właściwości. Do samych wójtów, burmistrzów i prezydentów miast Izba zaapelowała o terminowe i rzetelne przedkładanie ministrowi sprawozdań z realizacji działań zawartych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. (PAP)

jls/ malk/