150 ROCZNICA URODZIN STANISŁAWA NOAKOWSKIEGO

 26 marca 2017 r. mija 150. rocznica urodzin Stanisława Noakowskiego – architekta, historyka architektury, cenionego wykładowcy, znakomitego rysownika, a także człowieka pióra. Z tej okazji w Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie otwarta zostanie wystawa czasowa prezentująca całą kolekcję jego dzieł rysunkowych zgromadzoną w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. 

Kolekcja została zapoczątkowana w 1931 r. przekazem dwóch prac S. Noakowskiego przez jego siostrę Zofię Balińską. Dwa lata później Fundusz Kultury Narodowej przekazał kolejne 40 prac. Eksponaty te podzieliły los większości zbiorów Muzeum — zostały bezpowrotnie utracone w czasie okupacji. Nie ocalała po nich też żadna dokumentacja. Kolekcja dzieł S. Noakowskiego w Muzeum we Włocławku po 1945 r. odradzała się bardzo wolno. 9 rysunków z dawnych zasobów odnalazł i przekazał do muzeum ks. St. Olejnik z katedry we Włocławku. Od 1957 r. niesystematycznie dokonywano zakupów prac S. Noakowskiego przede wszystkim w antykwariatach, kilka dzieł nabyto od osób prywatnych. Dziś kolekcja liczy 64 prace. W zbiorze tym znajdują się rysunki i akwarele z lat 1890–1927, najwięcej pochodzi z lat 1916–1918 oraz z 1923 r. Są to przede wszystkim szkice poświęcone architekturze polskiej, wśród nich na szczególną uwagę zasługują obrazy przedstawiające wnętrza Wawelu. Zbiór Muzeum we Włocławku zawiera też szkice młodzieńcze z czasu pobytu na studiach w Petersburgu, pojedyncze prace należące do projektów dworów polskich i bram tryumfalnych. Część tej kolekcji (18 prac) można oglądać na ekspozycji biograficznej, poświęconej patronowi muzeum w Nieszawie. Przypadająca w tym roku 150. rocznica urodzin Stanisława Noakowskiego jest znakomitą okazją do pokazania całości zbioru, który na co dzień z powodów konserwatorskich przechowywany jest w magazynach muzealnych. 

Poniżej przedstawiamy program uroczystości:

11.00 – Msza św. w kościele p.w. św. Jadwigi w Nieszawie

12.45 – Rozpoczęcie uroczystości w Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie

            – referat „O Noakowskim w Rosji i nie tylko” – Sylwia Zaremba

            – referat „Stanisław Noakowski w zbiorach Archiwum PAN w Warszawie – dr hab. Hanna Krajewska

            – utwory Fryderyka Chopina – Sylwia Zaremba, piano

            – otwarcie wystawy „Stanisław Noakowski (1867-1928) Kolekcja Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku” – Krystyna Kotula  

Stanisław Noakowski przyszedł na świat i wychował się na Kujawach. Urodził się w Nieszawie, kształcił w Szkole Realnej we Włocławku w latach 1877–1884. Jego nauczycielami byli m. in. malarz – L. Bouchard, poeta – B. Aspis i księża Chodyńscy. Nazywany „wielkim synem Kujaw” w ostatnim okresie życia kilkakrotnie pisał o wpływie Nieszawy i Włocławka na swój los. Podkreślał, że właśnie te miejsca, ich zabytki i atmosfera uczyniły z niego artystę. „(...) chociaż urodzony w Nieszawie w 1867 r. już od r. 1877 do 1884 uczyłem się we Włocławskiej Szkole Realnej, rodzina moja po śmierci ojca w 1879 przeniosła się na stały pobyt do Włocławka, który stał się dla mnie najmilszym pod słońcem miastem: uczucia, które żywię dla tego ślicznego miasta, które zrobiło ze mnie artystę, nie są to uczucia przyjaciela do przyjaciela, ale raczej pełne tkliwej miłości niby do Matki naszej...” pisał krótko przed śmiercią do Z. Arentowicza z Włocławka.

Stanisław Noakowski urodził się w 1867 r. w Nieszawie, jako syn rejenta. Po nauce we Włocławku i w Łowiczu studiował architekturę w Petersburgu. W 1899 r. przeprowadził się do Moskwy. Był m. in. wykładowcą w Szkole Stroganowskiej Przemysłu Artystycznego. Podczas pobytu w Rosji (1886 - 1918) nie stracił kontaktu z Polską —spędzał wakacje we Włocławku i Płocku, w 1890 r. odbył praktykę budowlaną w Warszawie, w 1907 r. zwiedzał Kraków, miał kontakt z tamtejszymi uczelniami i ze środowiskami twórczymi, przysyłał swe rysunki na wystawy. Po powrocie do ojczyzny w 1918 r. został profesorem i później dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Od 1923 r. wykładał historię sztuki w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Pełnił liczne funkcje społeczne, uczestniczył w komisjach dotyczących architektury zabytkowej i projektów współczesnych, brał udział w wielu wystawach. Był uwielbianym przez studentów profesorem, wirtuozem rysunku, który w czasie wykładów prezentował znakomicie rysowane budowle, pomniki, detale. Pisał też prace naukowe z historii sztuki i architektury, artykuły o współczesnych problemach kultury, opowiadania i utwory autobiograficzne. W dziedzinie architektury spełniał się przede wszystkim jako teoretyk, sporadycznie tworzył własne projekty, z których zaledwie kilka doczekało się realizacji, w dodatku w zmienionej formie.

Stanisław Noakowski zmarł 1 X 1928 r. w Warszawie.

Stanisław Noakowski stworzył wiele rysunków i szkiców z natury, liczne prace były odzwierciedleniem obrazów zapamiętanych przez niego w czasie wojaży po Europie. Wśród prac najmniej jest własnych projektów budowli, najbardziej okazałą grupę stanowią fantastyczne wizje architektoniczne.

Pierwsze muzeum im. Stanisława Noakowskiego powstało na plebanii w Nieszawie w 1934 r.(w miejscu jego urodzin). W 1983 r. w domu, w którym mieszkała rodzina Noakowskich otworzono Oddział Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku – Muzeum Stanisława Noakowskiego. W latach 2009–2010 muzeum przeszło kapitalny remont i rozbudowę. W 2010 r. zmieniona została wystawa stała poświęcona patronowi placówki. Dzięki fotografiom udostępnionym przez Władysława Andrzeja Noakowskiego IV na ekspozycji zostały szczególnie zaakcentowane wątki biograficzne (m.in. drzewo genealogiczne).Wstawione meble dały możliwość nawiązania do funkcji pomieszczeń i klimatu rodzinnego domu Noakowskich sprzed 1879 r.

Krystyna Kotula